Wpadka, która nie skończyła się ciążą

Owa wpadka zdarzyła się na imprezie zakrapianej alkoholem.

Pewnego wieczoru spotkaliśmy się w kilka osób na chacie jednego ze znajomych. Atmosfera była bardzo swobodna, bo się bardzo dobrze znaliśmy. Z początku wszystko było zupełnie zwyczajne: ludzie przychodzili, były powitania, częstowanie jedzeniem i otwieranie butelek z piwem. Powoli doszliśmy do tego specyficznego momentu imprezy, kiedy każdy wiedział z kim się najlepiej rozmawia i co ze stołu jest najsmaczniejsze.W moim kręgu rozmówców niepodważanie zwyciężyły jedne z ciastek. Na początku były nad nimi zachwyty, a potem dociekania z czego też one są zrobione. Ktoś z grupy wpadł na pomysł, żeby sprawdzić ich skład. Wszystkie oczy zwróciły się w stronę Macieja, który trzymał opakowanie w ręku. Maciej odchrząknął, rozejrzał się dookoła zadowolony z ważnej roli, jaką nieoczekiwanie dostał, spojrzał na opakowanie i oznajmił: mąka, cukier i (tu chwila zastanowienia) prezerwatywy. Owo ostatnie słowo zadziałało, jak zaklęcie – każdy, kto je usłyszał zamarł na moment w bezruchu, ale zaraz potem wybuchnął gromkim śmiechem.

No i co to są te preservatives? Najpierw jednakże trzeba pamiętać o dobrym wychowaniu – zanim poznacie najmłodszego członka rodziny, poznajcie ojca – czasownik „to preserve”, który oznacza: utrzymywać coś w takim stanie, w jakim to coś jest; szczególnie w celu uchronienia tego od zepsucia, uszkodzenia lub zniszczenia (np. to preserve the environment / chronić środowisko, to preserve your youth / zachowywać swoją młodość, to preserve wood / zabezpieczać drewno, to preserve food / konserwować żywność). W znaczeniu czasownika „to preserve” jest nacisk na: zachowywać takie, jakie jest / zachowywać w oryginalnym, dobrym stanie. Gdyby „zrzeczownikować” ów czasownik, to mielibyśmy „preservation„, czyli utrzymywanie czegoś w takim samym stanie, w jakim to coś jest; szczególnie w celu uchronienia tego od zepsucia, uszkodzenia lub zniszczenia. Czyli to, co chcemy zachować ma już jakąś wartość np. antyki (preservation of antiques), stare książki (preservation of old books), czy jeśli ktoś jest sentymentalny i zasuszy swój bukiet ślubny, to też to będzie preservation of a wedding bouquet. No i nie ma nic cenniejszego, niż ludzkie życie, dlatego instynkt samozachowawczy to self-preservation.

Tym sposobem doszliśmy do urwisa rodziny, rzeczownika „preservative”. Dla nas, Polaków jest on śmieszny, bo przypomina nam zupełnie inny rzeczownik, z którym w rzeczywistości nie ma nic wspólnego. „Preservative” to substancja używana do tego, aby chronić np. żywność, drewno, kosmetyki przed rozkładem (która sprawia, że żywność, drewno itd. jest dłużej zdatna/e do użytku).

Mówi się, że żywność jest coraz bardziej sztuczna, szkodzi zdrowiu i obniża płodność. Nie jest jednak aż tak źle, by dodawano tam prezerwatywy.

 

Strefa Kujona:

preserve [wymowa: prɪˈzɜːv], czasownik, znaczenie:
– utrzymywać coś w takim stanie, w jakim to coś jest; szczególnie w celu uchronienia tego od zepsucia albo uszkodzenia albo zniszczenia; chronić, zachowywać, zabezpieczać, konserwować
– przygotować żywność w taki sposób aby była zdatna do długiego przechowywania

preserve, rzeczownik, znaczenie:
– konfitury, dżem (produkt żywnościowy przygotowany z owoców lub warzyw, gotowanych z wodą i cukrem aż do zgęstnienia); przetwory
– domena, cecha (np. Sport used to be a male preserve / Sport był domeną mężczyzn; Owning racehorses is the preserve of the rich // Posiadanie koni wyścigowych jest cechą / charakteryzuje ludzi bogatych)

preservation [ wymowa: ˌprez.əˈveɪ.ʃən], rzeczownik, znaczenie:
– działanie mające na celu utrzymanie czegoś w takim samym stanie albo ochrona tego od zniszczenia; ochrona, konserwacja

self-preservation [wymowa: ˌselfˌprez.əˈveɪ.ʃən], rzeczownik, znaczenie:
– instynkt samozachowawczy

preservative [wymowa: prɪˈzɜː.və.tɪv], rzeczownik, znaczenie:
– substancja używana do tego, aby chronić żywność, drewno, kosmetyki itp. przed rozkładem (która sprawia, że żywność, drewno itp. jest dłużej zdatna/e do użytku); konserwant

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Jason Leung, a jego prace można znaleźć na portalu Unsplash.

Denmark from Poland

„Dania z Polski – Denmark from Poland”, taki śmieszny komentarz umieścił Alex Moricone pod jednym z moich postów. Rzeczywiście państwo Dania po angielsku to Denmark; no ale jasne jest, że nie o takie „dania” chodziło.

Programy translatorskie przez lata zostały bardzo udoskonalone i obecnie tłumaczą „Dania z Polski” na: Dishes from Poland. „Dish” oznacza tutaj danie, potrawę. Kutia is a traditional dish served as part of the Polish Christmas Eve meal / Kutia jest tradycyjną potrawą podawaną jako część polskiego wigilijnego posiłku; Pierogi are my favourite dish / Pierogi są moim ulubionym daniem.

Okazuje się jednak, że ze słowem „dish” można mieć problem. Cztery lata temu amerykańskiej piosenkarce, Demi Lovato zadano pytanie: Your favourite dish? / Twoje ulubione „dish”? Demi odpowiedziała: My favourite dish… I like mugs / Moje ulubione danie… Lubię kubki. Odpowiedź Demi brzmi śmiesznie, ale to pytanie można też zrozumieć jako: Twoje ulubione naczynie? „Dish” jest takim trochę pokrętnym słowem, bo jeślibyśmy przygotowali zapiekankę w naczyniu do zapiekania, to „dish” może tutaj oznaczać i tą zapiekankę, i to naczynie. Dlatego w pytaniach o „dish” trzeba patrzeć na kontekst; np. Casseroles are dishes that will go into the oven. So, any dish you use for a casserole should be oven-safe. / Zapiekanki są daniami, które pójdą do piekarnika (które należy piec). Więc każde (aha i tu pułapka!) naczynie, którego używasz na zapiekankę powinno być żaroodporne. W powyższym przypadku „dish” oznacza specyficzny typ naczynia: płaski pojemnik czasem posiadający wieczko, z którego jedzenie / żywność może być podawane/a albo który może być używany do pieczenia (np. półmisek, naczynie do zapiekania).

Liczba mnoga „dishes” też ma swoje niespodzianki, tak więc „dishes” oznacza: dania, potrawy (pierwsze znaczenie), półmiski, naczynia do zapiekania (drugie znaczenie) oraz wszelkie naczynia, szkło, sztućce, które zostały użyte podczas posiłku. I am busy now, I have to do the dishes / Jestem teraz zajęty/a, muszę umyć naczynia. We gave them a set of dishes for a wedding present / Daliśmy im zestaw naczyń (zastawę stołową) jako prezent ślubny.

Gdybyśmy mieli restaurację serwującą polskie dania, to zamiast „Dania z Polski” moglibyśmy użyć napisu: Tradycyjne polskie jedzenie / Traditional Polish food albo Kuchnia polska / Polish cuisine. Rzeczownik food ma szersze znaczenie niż tylko dania / potrawy, np. w supermarkecie na półce „Polish food” będą także polskie półprodukty (ogórki kiszone, suszone grzyby, barszcz czerwony w proszku itd.). „Cuisine” natomiast to charakterystyczny dla danego kraju, regionu, kultury lub tradycji styl przygotowywania potraw, dlatego „cuisine” będzie raczej napisem na polskiej restauracji albo tytułem książki o gotowaniu.

Sztuczna inteligencja nas dogania, ale w tłumaczeniach, gdzie należy mieć na uwadze kontekst, wciąż my, ludzie jesteśmy od niej lepsi.

DODATEK
Co oznacza food for thought? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz tutaj.

 

Strefa Kujona:

Denmark [wymowa: ˈden.mɑːk], rzeczownik, znaczenie:
– Dania (państwo)

dish [wymowa: dɪʃ], rzeczownik, znaczenie:
– żywność przygotowywana w określony sposób / jedzenie przygotowywane w określony sposób; danie, potrawa
– płaski pojemnik czasem posiadający wieczko, z którego jedzenie / żywność może być podawane/a albo który może być używany do pieczenia (np. półmisek, naczynie do zapiekania)
– (w liczbie mnogiej) wszelkie naczynia, szkło, sztućce, które zostały użyte podczas posiłku; naczynia (Have you done the dishes? / Umyłeś/łaś naczynia?)

food [wymowa: fuːd], rzeczownik, znaczenie:
– jedzenie, żywność, pokarm

cuisine [wymowa: kwɪˈziːn], rzeczownik, znaczenie:
– styl gotowania charakterystyczny dla danego kraju, regionu, kultury, tradycji; kuchnia (np. French cuisine / kuchnia francuska)

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcia wykonała Mihaela Holhos, a jej pozostałe prace można znaleźć na portalu Unsplash.

Rojalsi i tantiemy

W poprzednim wpisie dzieliłam się z Wami moim zdziwieniem nad popularnością słowa „lockdown”. Niektórzy z nas bardzo nie lubią anglicyzmów i ciągłe używanie zapożyczeń jest dla nich niechlujstwem, ale po części tak właśnie ewoluuje język.

Portale plotkarskie są miejscem, gdzie można wręcz dostać wysypki od patrzenia na ów niedbały styl pisania, jaki prezentują tamtejsi redaktorzy. Dla mnie osobiście są one bardzo ciekawe, moim zdaniem są one „Dzikim Zachodem” języka polskiego – słowa, które tam buszują po artykułach prawdopodobnie któregoś dnia będą używane w oficjalnej polszczyźnie. Jednym z ich jest rojal (od angielskiego „royal” – członek rodziny królewskiej). Jak niezmiernie ekonomiczny jest język angielski!

Do Royals zaliczamy królową oraz jej najbliższą rodzinę. Królową można trochę porównać do prezydenta, ponieważ pełni funkcję reprezentacyjną, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz mianuje premiera. Z drugiej jednak strony mamy ten obraz królowej, jaki pamiętamy z historycznych książek – królowa nosi koronę, mieszka w zamku, jeździ karetą (wprawdzie rzadko, bo tylko w czasie wielkich uroczystości). Każda moneta, każdy banknot (angielski, bo już nie szkocki) oraz każdy znaczek ma jej podobiznę (przynajmniej taką malutką, w rogu). Królowa jest także zwierzchniczką Kościoła anglikańskiego (tak jest od czasu Henryka VIII, który ogłosił się jego głową po tym, jak papież odmówił mu rozwodu z Katarzyną Aragońską).

„Royal” może być także przymiotnikiem i znajdziemy go w nazwach wielu instytucji; np. Royal Mail (odpowiednik Poczty Polskiej), Royal Mint (Mennicy Polskiej), Royal Air Force (Sił Powietrznych), Royal Navy (Marynarki Wojennej).

Przymiotnikroyal” przetłumaczymy na: królewski (w sensie należący, bądź związany z królem, królową albo z kimś z ich rodziny). Ma on jeszcze jedno znaczenie, które przetłumaczymy także na „królewski”, ale w sensie: doskonały, znakomity, wspaniały; np. It was a royal dinner / To był wspaniały obiad. Ów zachwyt można wyrazić w jeszcze inny sposób: The dinner was literally fit for Royalty / Obiad był dosłownie godny rodziny królewskiej.

W mowie potocznej „royalty” jest określeniem rodzin np. aktorów (The Baldwins are Hollywood royalty), muzyków (The Jacksons are music royalty), gwiazd reality TV (The Kardashians are reality TV royalty), w których wielu członków tych rodzin jest znanych; albo pojedynczych osób bardzo znanych w jakiejś dziedzinie rozrywki (Madonna has been pop royalty since the 80’s / Madonna jest pop royalty od lat 80tych).

„Royalty” to także tantiema, czyli opłata za wykorzystanie czyjegoś pomysłu, książki, bądź utworu muzycznego. Dawniej „royalty” był nazwą opłaty za prawo wydobywania złota i srebra z kopalni (przez wieki w Wielkiej Brytanii kopalnie srebra i złota były własnością monarchów).

Czasy się zmieniają, a wraz z nimi to, co nazywamy royalty.

 

Strefa Kujona:

royal [wymowa: ˈrɔɪ.əl], rzeczownik (mowa potoczna), znaczenie:
– członek rodziny królewskiej

royal, przymiotnik, znaczenie:
– królewski (należący, bądź związany z królem, królową albo z kimś z ich rodziny)
– doskonały, znakomity, „godny króla / królowej”

royalty [wymowa:ˈrɔɪ.əl.ti], rzeczownik, znaczenie:
– osoby, które należą do rodziny króla i królowej; rodzina królewska
– tantiema (rodzaj wynagrodzenia pisarzy, wynalazców, właścicieli nieruchomości itp. naliczany w każdym przypadku, kiedy ich książka, urządzenie, posiadłość itd. jest kupowana albo używana przez innych)

royalist [wymowa: ˈrɔɪ.ə.lɪst], rzeczownik, znaczenie:
– rojalista (osoba, która popiera urzędującego króla (bądź królową) oraz uważa, że król (bądź królowa) powinni sprawować władzę w państwie)

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Public Co, a jego pozostałe prace można podziwiać na Pixabay.

Celebryta słownikowy

Już Wam przedstawiłam kilku bardzo popularnych celebrytów wyrazowych ostatnich dni – spread, eerie i foreboding. Są super popularni w anglojęzycznej części świata. Jednakże blask owej trójcy gwałtownie gaśnie w porównaniu z oślepiającym glamem „lockdown”. „Lockdown” zyskuje taką niezwykłą popularność, że użyło go już kilku reporterów polskiej telewizji (też zauważyliście?). Możliwe, że właśnie obserwujemy narodziny nowej słownikowej megagwiazdy.

Dziś „lockdown” rozumiemy jako – kwarantanna

Słowem „lockdown” dziennikarze zastępują słowo „kwarantanna”.

Ever since the UK was placed in lockdown on Monday 23 March, people across the nation have had to quickly acclimatise to spending an increased amount of time at home and indoors // Odkąd Wielka Brytania została objęta kwarantanną w poniedziałek 23 marca, ludzie w całym kraju musieli szybko zaaklimatyzować się / przyzwyczaić się do spędzania coraz większej ilości czasu w domu i w budynkach (wewnątrz budynków).

Lockdown – zamknięcie, blokada

„Lockdown” oznacza także: zamknięcie, blokada.

Brussels was placed under lockdown after terror attack at the airport / Bruksela została zamknięta (dosłownie: umieszczona pod zamknięciem / blokadą) po ataku terrorystycznym na lotnisku. Paris was placed under lockdown after riots caused by yellow vests demonstrators / Paryż został umieszczony pod zamknięciem (albo mniej dosłownie, ale ładniej: Paryż został zamknięty) po zamieszkach spowodowanych przez demonstrantów (ruchu) żółtych kamizelek.

Jak widzimy „lockdown” to sytuacja, w której ludziom nie pozwala się wchodzić do budynku (bądź na jakiś teren), ani wychodzić z budynku (bądź opuszczać jakiś teren) kiedy tylko chcą / mają ochotę, z powodu jakiejś nagłej / wyjątkowej sytuacji.

Wprowadzenie lockdownu ułatwia opanowanie sytuacji kryzysowej i minimalizuje zagrożenie.

Lockdown w więzieniu

„Lockdown” ma jeszcze jedno znaczenie:

A prison has been put on lockdown after prison officers suffered serious assaults / Zakład karny zmusił osadzonych do powrotu do cel po tym, jak pracownicy więzienia zostali poważnie zaatakowani [dosłownie: Więzienie zostało umieszczone w lockdown (tutaj w znaczeniu: zmuszenie więźniów do powrotu do cel) po tym, jak pracownicy więzienia ucierpieli (od) poważnych ataków].

Takie, wg „Słownika Etymologicznego„, było pierwsze znaczenie słowa lockdown. Natomiast obecnie jest ono bardzo często używane w wielu różnych kontekstach.

 

Strefa Kujona:

lockdown [wymowa:ˈlɒk.daʊn], rzeczownik, znaczenie:
– sytuacja, w której ludziom nie pozwala się wchodzić do budynku (bądź na jakiś teren), ani wychodzić z budynku (bądź opuszczać jakiś teren) kiedy tylko chcą / mają ochotę, z powodu jakiejś nagłej / wyjątkowej sytuacji; blokada, izolacja, kwarantanna, zamknięcie
– zmuszenie więźniów do powrotu do cel

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Tumisu. Jego prace można znaleźć na Pixabay.

Jak przyprawiłam sobie rogi

Mówienie w obcym języku jest trudne – trzeba odnaleźć w pamięci odpowiednie słówka, przekształcić je w poprawną formę, użyć należytego czasu, strony oraz nieustannie pamiętać o wymowie. Mózg, jak procesor w komputerze, się przeciąża. Jednym ze sposobów na oszczędzanie mocy obliczeniowej mojego, było: jak najwięcej tłumaczyć z polskiego. Pomagało, ale w ten sposób nabijałam sobie licznik gaf. Opowiem Wam o jednej z nich.

Pewnego wieczoru wracałam z Ian’em (kolegą z pracy) do domu. Szliśmy przez centrum miasta, które było pięknie oświetlone. Rozmawialiśmy o dzieciństwie i młodości, a że ów kolega był i miły, i przystojny, to moja babska próżność kazała mi zrobić na nim wrażenie. Ian miał bardzo ciekawe życie. Moje, w porównaniu do jego, wydawało się niezmiernie nudne. No, ale czymś go przecież musiałam zaskoczyć. Przyszło mi do głowy, że opowiem trochę o tym, jak to byłam „rogatą duszą”, kiedy miałam naście lat. Ostrożność kazała mi ominąć słowo „dusza”, ale „rogata”, no wiadomo – tu w UK to też musi znaczyć – buntownicza. Tak więc „róg” to „horn”, a przymiotnik od niego tworzymy dodając „y”; tak jak np. luck / szczęście – lucky / szczęśliwy, szczęśliwa. Tym sposobem skonstruowałam eleganckie zdanie: I was horny, when I was a teenager. Spojrzałam na twarz swojego rozmówcy, ale zamiast zaskoczenia, czy zainteresowania widniał na niej taki specyficzny typ uśmiechu. Już wiedziałam, że coś nie tak. Logika wskazywała, że chodzi o słowo „horny”. Nagle mnie oświeciło – widziałam to słowo (!) w gazetach przy opisie filmików, które (to było jakieś 10 lat temu) po uiszczeniu opłaty ściągało się na telefon. Gorąco mi się zrobiło i zaczęłam się gęsto tłumaczyć, niestety bez skutku. Ian tylko część uwagi poświęcał temu, co dalej mówiłam, reszta była pochłonięta jakimiś wewnętrzymi rozważaniami, którym towarzyszył ów uśmiech.

Rzeczownikhorn” rzeczywiście znaczy „róg” np. Vikings never wore helmets with horns / Wikingowie nigdy nie nosili hełmów z rogami. Jego inne tłumaczenia to „róg„, jako instrument muzyczny (The trumpet and horn are examples of brass instruments / Trąbka i róg są przykładami instrumentów dętych blaszanych) oraz „klakson” (Short-tempered drivers often use horns // Nerwowi / wybuchowi kierowcy często używają klaksonów). Przymiotnikhorny” oznacza „zrobiony z twardej substancji, która przypomina róg” (Birds have horny beaks / Ptaki mają rogowe dzioby), „zrogowaciały” (A pumice stone is used to remove horny skin from hands or feet / Pumeks jest używany do usuwania zrogowaciałej skóry z dłoni albo stóp). W XIX wieku przymiotnik „horny” nabrał jeszcze innego znaczenia – można go przetłumaczyć, jako „z rogiem” i ktoś z rogiem to podniecony mężczyzna. Z czasem „horny” stał się również określeniem używanym w stosunku do kobiet.

Pewnie już wiecie, że ja owemu miłemu, przystojnemu koledze z pracy w ten piękny wieczór, kiedy światła witryn sklepowych i restauracji nadawały miastu magicznej atmosfery, wyznałam: Byłam napalona seksualnie, jak byłam nastolatką.

No to teraz wiecie, jak wyglądał jego uśmiech.

 

Strefa Kujona:

horn [wymowa: hɔːn], rzeczownik, znaczenie:
– róg (twardy, ostry wyrostek (najczęściej występuje parzyście), który znajduje się na szczycie głowy niektórych zwierząt) albo substancja, z której rogi są zrobione
– róg (instrument muzyczny)
– klakson (w samochodzie)
– syrena statku (tutaj można przeczytać, jaką noc zgotował mieszkańcom Aberdeen zepsuty horn i jak skomentował to jeden z mieszkańców)

horny [wymowa: ˈhɔː.ni], przymiotnik, znaczenie:
– zrobiony z twardej substancji przypominającej róg
– zrogowaciały
– (mowa potoczna) wyglądać zmysłowo, seksownie
– (mowa potoczna) podniecony/a seksualnie

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Thermuthis, którego prace można znaleźć na Pixabay.