Czy Ania z Zielonego Wzgórza była „queer”?

Słowo “queer” byłoby raczej mało znanym słowem, gdyby nie to, że jest to rozwinięcie litery Q w skrócie – LGBTQ (pozostałe litery oznaczają: L – lesbian / lesbijka, G – gay men / geje, B – bisexual people / osoby biseksualne, T – transgender people / osoby transpłciowe).

Queer” może być przymiotnikiem określającym osoby należące do społeczności LGBT, czyli osoby homoseksualne, biseksualne albo osoby, które nie identyfikują się ze swoją płcią biologiczną. (Wg tej definicji zamiast LGBT powinno widnieć samo Q.) Ale jest jeszcze inne rozumienie tego słowa – czasem tak określają się osoby, których tożsamość seksualna / gender identity jest trudna do określenia, zmienna albo płynna (a co za tym idzie – ich orientacja seksualna jest trudna do zdefiniowania). Ponieważ gender identity jest „poczuciem przynależności do jakiejś płci społeczno-kulturowej” [czyli nie jest to jasny do zdefiniowania fakt, jak płeć biologiczna (sex)], stąd: ile osób – tyle „poczuć przynależności”. [Przykładem osoby „queer” będzie ktoś, kto identyfikuje się raz jako kobieta, raz jako mężczyzna (taką osobę określa się gender-fluid; od „fluid / płynny”) albo ktoś, kogo pociągają ludzie niezależnie od ich tożsamości płciowej (czyli terminy homo- i biseksualny są tutaj za wąskie) i taką orientację seksualną określa się jako pansexual]. Można powiedzieć, że “queer” to osoby, które są “nowe” w ruchu LGBTQ – i tak, jak dawniej osoby homoseksualne, biseksualne i transgener były marginalizowane, wyśmiewane, czy nawet prześladowane, tak teraz grupą, która walczy o swoje prawa będzie właśnie ta grupa “queer”. Tylko z tym słowem jest prawdziwy kłopot. Otóż “queer” jeszcze niedawno był obraźliwym określeniem na (głównie) homoseksualnych mężczyzn. I osoby, które doświadczyły takiego wyzywania nie darzą tego słowa sympatią.

„Queer” ma jeszcze staromodne znaczenie „dziwny, nietypowy, niespodziewany” i znajdziemy je obecnie tylko w starych książkach – np. w „Ani z Zielonego Wzgórza” użyto go aż 14 razy, bardzo często określając nim główną bohaterkę [np. Małgorzata Lynde stwierdziła, że Ania ma “a queer way of expressing herself / dziwny sposób wyrażania się (wyrażania emocji) “; a Diana Barry powiedziała Ani wprost: „You’re a queer girl, Anne. I heard before that you were queer. But I believe I’m going to like you real well. / Jesteś dziwną dziewczynką Aniu. Słyszałam wcześniej, że jesteś nietypowa. Ale sądzę, że bardzo cię polubię.”] Jeśli zajrzymy do Słownika Etymologicznego, to możemy zauważyć, że znaczenia tego wyrazu oscylowały wokół: dziwny, osobliwy, dziwaczny, nietypowy, nieoczekiwany, czasem w stronę zdecydowanie negatywną – podejrzany, nieuczciwy. Myślę, że Anię Shirley określano „queer” mając na myśli to, że była inna niż pozostałe dzieci w Avonlea.

Istnieje także czasownik „to queer”, który występuje w wyrażeniach „to queer somebody’s pitch” i „to queer the pitch (for somebody)”. „The pitch” to “stoisko handlującego na ulicy / kram” i „kupiecka gadka / bajer”. Jeśli obok czyjegoś kramu zacznie się np. ostra kłótnia, to wtedy cała uwaga tłumu skupia się na tym nowym wydarzeniu, a nasz kupiec zostaje wybity z rytmu (czyli ktoś/coś sknoci mu jego „kupiecki bajer”). Takie jest oryginalne znaczenie tego wyrażenia. Dzisiaj jest ono używane w sensie przenośnym i przetłumaczymy je na: zniszczyć czyjeś plany albo zaprzepaścić czyjeś szanse na osiągnięcie czegoś; udaremnić, pokrzyżować.

Obecnie praktycznie wszystkie zastosowania słowa „queer” dotyczą ruchu LGBTQ, natomiast w starych książkach (XIX wiek, początek XX wieku) słowo to było używane w zupełnie innym znaczeniu. Także kiedy postanowicie czytać serię o Ani Shirley, to wiedzcie, że była ona „queer”, ale w sensie „dziwna”, a nie – „nieheteronormatywna”.

DODATEK
Jeśli myślę o Ani Shirley, to zawsze przychodzi mi do głowy określenie „bratnia dusza”. Jak to przetłumaczymy na język angielski i co o tej koncepcji sądzi Maryla? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz tutaj.

 

Strefa Kujona:

lesbian [wymowa: ˈlez.bi.ən], rzeczownik, znaczenie:
– kobieta, którą pociągają inne kobiety; lesbijka

gay (synonim: homosexual) [wymowa: ɡeɪ], rzeczownik, znaczenie:
– osoba (szczególnie mężczyzna), którą pociągają osoby tej samej płci, co on/ona; gej, lesbijka, osoba homoseksualna; więcej o słowie gay we wpisie Przedziwne dzieje słowa gay

bisexual [wymowa: baɪˈsek.ʃu.əl], rzeczownik, znaczenie:
– osoba, którą pociągają i mężczyźni, i kobiety

transgender
[wymowa: trænzˈdʒen.də(r)], przymiotnik (transgender używane, jako rzeczownik jest obraźliwe), znaczenie:
– tym przymiotnikiem określimy osobę, która nie identyfikuje się ze swoją płcią biologiczną

queer [wymowa: kwɪə(r)], przymiotnik, znaczenie:
– (zazwyczaj obraźliwe) osoba homoseksualna (przymiotnik używany zwłaszcza w stosunku do homoseksualnych mężczyzn)
– czasem tak określają się osoby, których tożsamość seksualna / gender identity jest trudna do określenia, zmienna albo płynna (a co za tym idzie – ich orientacja seksualna jest trudna do zdefiniowania), czasem określenie to dotyczy wszystkich osób w ruchu LGBTQ
– (staromodnie) dziwny, nietypowy, niespodziewany

queer, czasownik, znaczenie:
– (mowa potoczna) występuje w wyrażeniu „queer somebody’s pitch” albo „queer the pitch (for someobody) “ i oznacza: udaremnić, pokrzyżować (czyjeś plany, szanse)
– zmienić coś tak, że to coś nie odnosi się tylko do jednej płci (kobiet bądź mężczyzn) / nie pasuje tylko jednej płci, albo – nie pasuje do tradycyjnych idei nt. płci i seksualności; i tutaj przykład, jaki podaje Cambridge Dictionary, będzie najlepszy: Teenage boys with Instagram accounts are queering the cosmetics industry / Nastoletni chłopcy z kontami na Instagramie …(ciężko znaleźć polski odpowiednik tego słowa) branżę kosmetyczną („are queering” – rozpowszechniają modę na kosmetyki wśród męskiej społeczności? Albo – czynią modną wśród mężczyzn branżę kosmetyczną? Normalizują stosowanie kosmetyków przez mężczyzn?)

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonała Sonya Romanovska, a można je znaleźć na portalu Unsplash.

Leave a Reply