Kanapka, kanapczyć, być wkanapkowanym / A sandwich, to sandwich, to be sandwiched

Wiele lat temu zostałam poproszona o pomoc w tłumaczeniu materiału naukowego z dziedziny biochemii. Ten materiał traktował o chemicznej strukturze pewnego białka (dla zainteresowanych – była to jedna z toksyn, o nazwie leukocydyna, jaką posiada bakteria – Gronkowiec złocisty). Muszę tu na wstępie wytłumaczyć, że żeby w ogóle ogarnąć takie treści, trzeba przede wszystkim znać trochę biologii – w takim materiale są tak specyficzne słowa, że zwyczajny człowiek ich po prostu nie rozumie. Ale potrzebna jest również choć odrobina znajomości angielskiego.

Tłumaczenie szło bardzo dobrze, głównie dlatego, że miało masę angielskich słów, które wyglądały praktycznie, jak ich polskie odpowiedniki (np. homeostasis – homeostaza, pore-forming toxic molecules – toksyczne molekuły formujące pory, leucocidin – leukocydyna). I tak dość szybko dotarłam do esencji tego materiału – rysunku przedstawiającego leukocydynę i zauważyłam, że składa się ona z trzech komponentów: stem [co można przetłumaczyć jako trzon (np. u grzyba (kapelusz + trzon)], sandwich (kanapka?) i rim (brzeg, ale nie linia brzegowa morza, tylko np. brzeg talerza).

I tu miałam problem, no bo jak tu w poważnej pracy naukowej umieścić polskie słowo kanapka? I myślę, jakby tu je zastąpić i zupełnie nic mi nie przychodzi do głowy. Zaczęłam więc szukać w słowniku słowa kanapka i odkryłam, że w języku angielskim ma ono znacznie więcej znaczeń, niż w naszym.

U nas „kanapka” to po prostu posmarowana kromka chleba z położoną na nią np. wędliną. W języku angielskim „sandwich” może być też czasownikiem (!) i oznacza: włożyć coś lub kogoś w niewielką przestrzeń, jaka znajduje się pomiędzy dwiema, zazwyczaj większymi, rzeczami lub osobami. I teraz dochodzimy do słowa kanapka jako rzeczownik, „sandwich” to nie jest po prostu takie danie i już. „Sandwich” wskazuje, że coś jest włożone pomiędzy te kromki chleba. A w przypadku tej toksyny „sandwich” będzie po prostu tym komponentem, który jest pomiędzy „stem (trzon)”, a „rim (brzeg)”.

Ostatecznie nie znalazłam odpowiedniego polskiego słowa, które mogłoby zastąpić „kanapka” i postanowiłam, że ktoś będzie miał z nią problem, to odeślę go do tekstu źródłowego.

Parę lat później „kanapka” jeszcze raz mnie zaskoczyła. Pojawiła się mniej więcej w takiej oto formie: Hermione was sandwiched between Ron and Harry. Hermiona (postać z serii książek o Harrym Potterze) była „wkanapkowana” między Rona i Harry’ego; czyli Hermiona była (a dokładnie siedziała, bo był to mecz Quddicha) między Ronem i Harrym i to jej miejsce było małe i niewygodne.

DODATEK
Jeśli chcesz się dowiedzieć dlaczego kanapki nazywamy po angielsku sandwich, zajrzyj tutaj.
 

Strefa Kujona:

sandwich [wymowa: ˈsæn.wɪdʒ], rzeczownik, znaczenie:
– dwie kromki chleba z wędliną lub serem pomiędzy nimi
– rodzaj brytyjskiego ciasta

sandwich, czasownik, znaczenie:
– włożyć coś lub kogoś w niewielką przestrzeń, która znajduje się pomiędzy dwiema, zazwyczaj większymi, rzeczami lub ludźmi

be sandwiched between sth/sb, zwrot nieformalny, znaczenie:
– być w niewielkim miejscu pomiędzy dwojgiem ludzi lub pomiędzy dwiema rzeczami

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie pochodzi z Wikipedii i przedstawia oczywiście leukocydynę. Tworzy ona rodzaj kanału, który kotwiczy się w błonie komórki. Komórka przestaje być „szczelna”, wypływają z niej sole, zaburza się równowaga i następuje jej śmierć. Aby zbudować taki kanał potrzeba 7 leukocydyn. Wiem, wiem to blog o języku angielskim, ale biochemia zawsze mnie fascynowała. Wybaczcie 🙂