Pacyfism, pacyfist i pacifier

Ostatnie wydarzenia na świecie sprawiają, że przychodzą mi do głowy słowa mniej lub bardziej związane z wojną.

Pacyfism, pacifist i pacification – prawdziwi przyjaciele słownikowi

W języku angielskim mamy sporo prawdziwych przyjaciół słownikowych. Jednym z nich jest wyraz „pacyfism” – czyli – pacyfizm – pogląd głoszący konieczność zaprzestania i niewszczynania wojen lub ruch społeczno-polityczny działający na rzecz utrzymania pokoju, potępiający wszystkie wojny bez względu na ich przyczyny i charakter. Przyjaciółmi są też „pacyfist”, czyli – pacyfista – zwolennik pacyfizmu oraz „pacification” – pacyfikacja, czyli tłumienie buntu, powstania, strajku itp., zwykle przy użyciu siły zbrojnej.

„To pacyfy” – czasownik, który potrafi zaskoczyć

Do tej rodziny wyrazów należy również czasownik „to pacyfy” – pacyfikować – tłumić strajk, zamieszki itp. My, Polacy, jesteśmy przyzwyczajeni, że wszystkie te ww. wyrazy są używane w jakimś kontekście politycznym. I tak też jest z pierwszymi trzema ich angielskimi odnośnikami. Natomiast „to pacyfy” może Was zadziwić – bo znajdziecie go także w zupełnie nieoczekiwanych miejscach.

In Indonesia , the mountains’s eruptions are seen as a sign of anger from the gods. Gunung Bromo, on Java, has an annual festival when offerings are thrown into the crater in an attempt to pacify the gods. / W Indonezji wybuchy w górach są widziane jako znak gniewu bogów. [Wulkan] Gunung Bromo na wyspie Jawa ma coroczną uroczystość, kiedy dary są wrzucane do krateru w celu udobruchania bogów.

Czyli w tym drugim znaczeniu „to pacyfy” również mamy „tłumić jakiś bunt”, ale drogą bardziej ugodową (i oczywiście o „użyciu siły zbrojnej” mowy nie ma). Także drugie tłumaczenie tego czasownika to: uspokajać (kogoś), łagodzić czyjąś złość/rozdrażnienie.

Małe dzieci często bywają rozdrażnione i marudne. Stąd ten wyraz jest często używany w tekstach poświęconych rodzicielstwu:

Tablets and phones have replaced the TV as a way of pacifying children and keeping them entertained // Tablety i telefony zastąpiły telewizję jako sposób uciszania/uspokajania dzieci i zapewniania im rozrywki.

Kim jest pacyfier?

W języku angielskim panuje zasada, że gdy dodamy do bezokolicznika końcówkę „er”, to otrzymamy wykonawcę czynności, o której mówi czasownik (np. to teach / uczyć i dlatego „teach+er” – „teacher” to – nauczyciel; jest cała masa tych słów: worker / pracownik, singer / piosenkarz, killer / morderca).

Z tym „pacifier” to ja Was jednak podpuściłam. „Pacyfier” to NIE jest ktoś, kto zaprowadza spokój, tylko – coś, rzecz, która uspokaja zdenerwowaną/rozżaloną osobę.

„Pacifiers”, to potwierdzi każdy rodzic, są niezbędne, jeśli mamy do czynienia z małymi dziećmi:

Look around on your next plane trip. The iPad is the new pacifier for babies and toddlers / Rozejrzyj się, jak będziesz następnym razem podróżować samolotem. iPad jest nowym uspokajaczem dla niemowlaków i małych dzieci.
Ten cytat wzięłam z brytyjskiej gazety „The Guardian”, ale tutaj „pacifier” można spokojnie zrozumieć też, jako – smoczek (a jest to amerykański angielski, w UK mówi się na smoczka dummy). Także Amerykanie dając nazwę na smoczek skupiali się na jego funkcji, a Anglicy – na tym, że jest imitacją, zamiennikiem (sutka).

„Pacific” z dużej i małej litery

Rzeczownik „the Pacific” oznacza oczywiście: Pacifik/Ocean Spokojny (przed nazwami oceanów dajemy „the”). Ten wyraz może też występować jako przymiotnik. Czyli „Pacific” przetłumaczymy na – pacyficzny. Natomiast „pacifik” z małej litery, to – pokojowy. Jest to słowo rzadko używane, ale ponieważ łatwo jest zapamiętać jego znaczenie, to ja je tutaj umieściłam. Jeśli kiedyś je napotkacie (najprawdopodobniej w jakiejś książce), to od razu będziecie wiedzieli, co ono oznacza.

 

Strefa Kujona:

pacifism [wymowa: ˈpæsɪfɪzəm], rzeczownik, znaczenie:
– przekonanie, że wojna i przemoc są zawsze złe, pacyfizm („Słownik języka polskiego PWN” podaje tutaj wyczerpującą definicję pacyfizmu: pogląd głoszący konieczność zaprzestania i niewszczynania wojen; ruch społeczno-polityczny działający na rzecz utrzymania pokoju, potępiający wszystkie wojny bez względu na ich przyczyny i charakter)

pacifist [wymowa: ˈpæsɪfɪst], rzeczownik, znaczenie:
– osoba, które uważa, że wojna i przemoc są zawsze moralnie złe i która odmawia brania udziału w wojnie; pacyfista

pacification [wymowa: ˌpæsɪfɪˈkeɪʃn], rzeczownik, znaczenie:
– pacyfikacja, tłumienie buntu, powstania itp. zwykle przy użyciu siły zbrojnej:
– uspokajanie/wyciszanie kogoś, kto jest zły lub niezadowolny/nieszczęśliwy/rozczarowany np. the pacification of public opinion / uspokajanie opinii publicznej

pacify [wymowa: ˈpæsɪfaɪ], czasownik, znaczenie:
– zaprowadzać pokój, tłumić/pacyfikować (np. zamieszki)
– uspokajać (kogoś), łagodzić czyjąś złość/rozdrażnienie; np. to pacify the public / uspokoić opinię publiczną

pacifier [wymowa: ˈpæs.ɪ.faɪ.ə(r)], rzeczownik, znaczenie:
– rzecz, która uspokaja zdenerwowaną/rozżaloną itp. osobę
– (amerykański angielski) smoczek (w brytyjskim angielskim mówimy – dummy)

the Pacific (the Pacific Ocean) – Ocean Spokojny, Pacyfik

Pacific, przymiotnik, znaczenie:
– należący lub odnoszący się do Pacyfiku; pacificzny

pacific [wymowa: pəˈsɪf.ɪk], przymiotnik, znaczenie:
– pokojowy lub pomagający osiągnąć pokój

 

Materiały źródłowe:

słówka

inne

 

Zdjęcie wykonał Jeremy Bezanger, a pozostałe prace fotografa można znaleźć na Unsplash.

Jakie słowa dodała do słownika II wojna światowa?

Wojna niesie cierpienie, śmierć i nieszczęście. Jest jednym z największych kataklizmów. To tragiczne wydarzenie kształtuje całe pokolenia, wpływa na sposób myślenia i pozostawia trwały ślad w języku.

Wiele popularnych dziś słów w języku angielskim pochodzi z okresu II wojny światowej. Większość z nich zaczęło swój żywot, jako element żargonu wojskowego – były to użyteczne skróty lub zapożyczenia, które dziwnymi kolejami losu przedostały się do codziennej angielszczyzny i które używamy do dzisiaj.

Spam, Jeep i radar

Spam dziś zrozumiemy, jako: niechciany e-mail, który zazwyczaj zawiera reklamy. Jednak oryginalnie „Spam” był nazwą konserwy wieprzowej (od: spiced / przyprawiona i ham / szynka), która była popularnym jedzeniem wysyłanym dla wojska.

Slang żołnierski był inspiracją dla marki samochodów terenowych. Samochód „uniwersalnego użytku / general-purpose” nazywano skrótowo GP. Jeśli wypowiemy ten skrót szybko to otrzymamy „dżip”, co po angielsku zapisalibyśmy jako – Jeep.

Z tamtego okresu pochodzi też słowo “radar” – które jest to akronimem od „ratio detecting and ranging / radiowe wykrywanie i namierzanie”. W języku polskim „radar” jest głównie używany w kontekście wojskowym, natomiast w angielskim mamy z nim kilka bardzo użytecznych zwrotów: below/under the radar (np. He tried to stay below her radar / Starał się być niezauważony przez nią) oraz on/off the radar [np. Toy safety is definitely on consumers’ radar / Bezpieczeństwo (w użytkowaniu) zabawek jest zdecydowanie ważne dla klientów (gdybyśmy dali tam “off” zamiast “on” to to zdanie powiedziałoby nam, że bezpieczeństwo zabawek nie jest ważne dla klientów)].

Co Brytyjczycy wzięli z niemieckiego?

Every politician gets flak from time to time / Każdy z polityków dostaje po głowie od czasu do czasu. „Flak” przetłumaczymy na: (potocznie) ostra krytyka oraz ogień przeciwlotniczy (stąd mamy – flak jacket / kamizelka kuloodporna). Flak jest skrótem od: Fliegerabwehrkanone / działo obrony przeciwlotniczej.

Over the years, the Kremlin has built a simulated democracy with a series of ersatz -opposition parties / Przez lata Kremlin zbudował udawaną demokracją z serią namiastek partii opozycyjnych. Niemieckie słowo „Ersatz” oznacza „substytut, namiastka”. I tak go też zrozumiemy w języku angielskim – tylko oczywiście nie będzie ono pisane z dużej litery (w niemieckim rzeczowniki pisze się z dużej litery).

Polski wkład w angielszczyznę

Rafał Lemkin był polskim prawnikiem, który wyemigrował do Stanów. Tam napisał książkę o eksterminacji Żydów przez hitlerowskie Niemcy. Nie było wówczas terminu prawnego, który swoim znaczeniem nazywałby taką zbrodnię. Stąd Lemkin stworzył swój własny termin – genocide. Słowo to bazuje na dwu greckich wyrazach: genos /rasa, rodzaj i cide/zabicie. „Genocide” przetłumaczymy na polski jako – ludobójstwo.

DODATEK
Owczarek niemiecki to German shepherd czy Alsatian? Odpowiedź znajdziesz tutaj.

 

Strefa Kujona:

Więcej o słowie „spamtutaj

Jeep [wymowa: dʒiːp], rzeczownik, znaczenie:
– marka małych, wytrzymałych samochodów (często wojskowych) używanych do jeżdżenia po wyboistych terenach

radar [wymowa: ˈreɪdɑː(r)], rzeczownik, znaczenie:
– radar, stacja radiolokacyjna [urządzenie służące do wykrywania – za pomocą fal radiowych – obiektów powietrznych, nawodnych oraz lądowych takich jak: samoloty, śmigłowce, rakiety, statki (również chmury oraz obiekty terenowe), pozwalające na określenie kierunku, odległości, a także rozmiarów obiektu]

Z słowem „radar” mamy kilka użytecznych zwrotów:

below/under the radarużywany, by powiedzieć, że ludzie nie są czegoś świadomi – np. Around 400 Russian mercenaries reportedly entered Kyiv in January with orders to assassinate President Zelensky. Mr Putin is understood to have sent them into the capital before the Russian invasion began to maximise their chances of going under the radar // Rzekomo około 400 rosyjskich najemników weszło do Kijowa w styczniu z rozkazami zabicia prezydenta Zełenskiego. Przyjmuje się, że pan Putin wysłał ich do stolicy zanim się zaczęła rosyjska inwazja, by zmaksymalizować ich szanse że inni nie będą świadomi ich celu i obecności/ bycia niewykrytymi.

on/off the radar (screen)używany, by powiedzieć, że uwaga ludzi jest/nie jest skupiona na czymś – np. With the threat of nuclear war on the radar, the West has intervened as much as possible in taking proactive steps without crossing the red line of direct military interventions // Znając możliwość/mając świadomość zagrożenia wojną nuklearną Zachód interweniował tak dużo, jak to możliwe w podjęciu prewencyjnych kroków bez przekraczania czerwonej linii bezpośredniej militarnej interwencji

flak (też – flack) [wymowa: flæk], rzeczownik, znaczenie:
– działa na ziemi, które strzelają w samoloty wroga; pociski z tych dział; ogień przeciwlotniczy
– (mowa potoczna) krytyka, ostrzał/ogień krytyki

flak jacket
[wymowa: ˈflæk dʒækɪt], rzeczownik, znaczenie:
– kamizelka kuloodporna

ersatz [wymowa:ˈeəzæts], przymiotnik, znacznie:
– sztuczny, będący namiastką, będący gorszym zamiennikiem (sztuczny i nie tak dobry, jak prawdziwa rzecz/produkt)

genocide [wymowa: ˈdʒen.ə.saɪd], rzeczownik, znaczenie:
– ludobójstwo (zbrodnia przeciwko ludzkości, obejmująca celowe wyniszczanie całych lub części narodów, grup etnicznych, religijnych lub rasowych, zarówno poprzez fizyczne zabójstwa członków grupy, jak i wstrzymanie urodzeń w obrębie grupy, stworzenie warunków życia obliczonych na fizyczne wyniszczenie, czy przymusowe odbieranie dzieci)

 

Materiały źródłowe:

słówka

inne

 

Zdjęcie wykonał Elliott Engelmann, a pozostałe prace fotografa można znaleźć na Unsplash.

Season to taste – Sezon do smakowania?

Kogo nazwiemy „seasonal worker”, a kogo – „seasoned worker”? Czy „season to taste” oznacza: sezon do smakowania? No i jak zrobić samemu „seasoned wood”?

Seasonal, seasonally – czyli potomkowie słowa „season

Z poprzedniego wpisu wiecie, że rzeczownik „season” tłumaczymy na: sezon, pora, okres. Dlatego pochodzący od niego przymiotnik „seasonal” oraz przysłówek „seasonally” przełożymy odpowiednio na: sezonowy i sezonowo. No i teraz jasne jest, że „seasonal worker” to – pracownik sezonowy.

Season to taste – Sezon do smakowania?

Czasownik “to season” ma niewiele wspólnego z rzeczownikiem „season”. „To season” przetłumaczymy na: doprawić (do smaku). W przepisach kulinarnych znajdziecie frazę „season to taste / dopraw do smaku”. A jeśli nie zamierzacie gotować, tylko będziecie kupować gotowca w sklepie, to przyda się Wam znajomość tych trzech przymiotników: „seasoned / przyprawiony”, „unseasoned” – „bez przypraw” i „well-seasoned” – „dobrze przyprawiony”.

Seasoned worker – przyprawiony pracownik?!

Słownik etymologiczny wskazuje, że rzeczownik „season” oznacza „pora, sezon”, czyli „właściwy czas na coś”. Stąd mamy np. strawberry season / okres truskawkowy – wiadomo – w czerwcu są one najsłodsze. Dlatego, gdy jakąś potrawę „doprawiamy / season”, to czynimy ją lepszą do spożycia, niejako ona „dojrzewa” (tak, jak te truskawki).

Idąc dalej tą logiką „seasoned worker” to ktoś, kto jest doświadczonym pracownikiem (= experienced worker) i nie trzeba go przyuczać do zawodu. Jest „od razu zdatny do pracy”, zaprawiony w swoim fachu.

Seasoned wood – może już wiecie?

Seasoned wood” to wysuszone drewno, czyli już gotowe, zdatne do użycia. Drugie znaczenie czasownika „to season” to: suszyć drewno, sezonować; np. many people season their firewood themselves / wielu ludzi suszy samemu drewno opałowe.

 

Strefa Kujona:

seasonal [wymowa: ˈsiːzənl], przymiotnik, znaczenie:
– sezonowy (zdarzający się lub potrzebny podczas określonego okresu; zmienny w związku z porami roku) np. seasonal worker / pracownik sezonowy; seasonal vegetables / warzywa sezonowe
– bożonarodzeniowy; np. seasonal decorations / bożonarodzeniowe dekoracje

seasonally [wymowa: ˈsiː.zən.əl.i], przysłówek, znaczenie:
– sezonowo; np. bird migrations occur seasonally / migracje ptaków występują sezonowo

season [wymowa: ˈsiː.zən], czasownik, znaczenie:
– przyprawiać, doprawiać (do smaku); w przepisach kulinarnych bardzo często występuje polecenie „season to taste / dopraw do smaku”
– suszyć drewno, sezonować

O rzeczowniku „season” pisałam tutaj

seasoned [wymowa: ˈsiːznd], przymiotnik, znaczenie:
– przyprawione (o żywności)
– doświadczony (o osobie)
– wysuszone (o drewnie)

 

Materiały źródłowe (słówka):

Od dezercji, przez pustynię, aż na bezludną wyspę

Niektóre słowa, jak np. preservative, są tzw. false friends („fałszywymi przyjaciółmi” – brzmią podobnie do pewnych polskich słów, ale mają zupełnie inne, niż one znaczenia). Jeśli nie znamy danego wyrazu i słyszymy go po raz pierwszy, no to gramy w ruletkę – albo dokładnie trafiliśmy w jego znaczenie albo popełniamy gafę.

Deserter, desertion – proste!

Deserter” i „desertion” przypominają nam: dezerter i dezercja; i akurat rzeczywiście to samo znaczą. „Desertion” prócz „dezercja”, czyli „ucieczka z wojska”, oznacza także: opuścić kogoś, odejść od kogoś i pozostawić go w trudnej sytuacji.

To desert – zdezerterować, ale nie tylko…

W tym roku zmarł ojciec Adele i prasa pisała, że piosenkarka nie utrzymywała z nim kontaktu, ponieważ: Her father deserted his family when she was a baby / Jej ojciec opuścił rodzinę, kiedy ona była małym dzieckiem. „To desert” oznacza: opuścić kogoś, kto jest w trudnej sytuacji i pozostawić go bez pomocy, bez wsparcia.

Adele, pewnie to Was zdziwi, ma ataki paniki przed każdym większym występem – po prostu: her confidence/courage deserts her // opuszczapewność siebie/odwaga.

Opuścić (to desert) można oczywiście także miejsce.

Deserted – słownikowa gwiazda pandemii

Many cities and towns around the globe are looking completely deserted, as governments introduce tougher measures in a bid to contain the spread of deadly coronavirus COVID-19 / Wiele miast i miasteczek wokół globu wygląda na zupełnie opuszczone, ponieważ rządy wprowadzają twardsze metody starając się powstrzymać rozprzestrzenianie się śmiertelnego koronawirusa COVID-19. Powyższym zdaniem opisano (na jednym z portali) zdjęcia miast z całego świata, na których mamy: deserted streets / opustoszałe ulice (zazwyczaj są tam ludzie, ale w okresie pandemii siedzieli oni w domach), deserted bars and restaurants / puste bary i restauracje, deserted city centres / opuszczone centra miast. (Jeśli myślimy po polsku, to chce się nam ww. przykładach dać jakąś pochodną czasownika „to leave / opuścić”, no ale tak tego nie tłumaczymy.)

Pustynia i bezludna wyspa

W końcu dotarliśmy do prawdziwie pustego miejsca – na pustynię / desert . Scientists say that global warming will turn parts of southern Europe into desert by the end of the century / Naukowcy mówią, że globalne ocieplenie przemieni części Europy południowej w pustynię do końca tego stulecia. Być może słyszeliście o dezertyfikacji (desertification), czyli o procesie powstawania nowych pustyń np. w wyniku nadmiernego wypasu zwierząt hodowlanych, w wyniku którego gleba staje się tak jałowa, że nic nie jest w stanie na niej rosnąć.

Jeśli dla kogoś pustynia nadal jest zbyt zatłoczona, może się udać na bezludną wyspę. I tutaj mamy kolejną niespodziankę – bo do „bezludna” nie użyjemy słowa „people / ludzie”, tylko przetłumaczymy ją na „desert island / bezludna wyspa”. Zwykle taka stereotypowa bezludna wyspa jest małą górką piachu z rosnącą po środku palmą, czyli wyspą w jakimś sensie pustynną.

 

Strefa Kujona:

deserter [wymowa: dɪˈzɜː.tə(r)], rzeczownik, znaczenie:
– osoba, która odchodzi z armii bez pozwolenia, dezerter

desertion [wymowa: dɪˈzɜː.ʃən], rzeczownik, znaczenie:
– dezercja (opuszczenie armii bez pozwolenia)
– opuszczenie kogoś / odejście od kogoś (i pozostawienie go w trudnej sytuacji)

desert [wymowa: dɪˈzɜːt], czasownik, znaczenie:
– opuścić armię bez pozwolenia i bez zamiaru powrotu do służby, zdezerterować
– opuścić kogoś, kto jest w trudnej sytuacji; pozostawić go bez pomocy, bez wsparcia; opuścić, zostawić, porzucić
– opuścić – stosowane w przypadku jakiejś cechy np. odwagi, pewności siebie (All my courage deserted me / Cała moja odwaga mnie opuściła)
– opuścić jakieś miejsce, pozostawić je pustym; wyjeżdżać, opuszczać
– odejść z jakiejś organizacji albo zaprzestać jakiegoś działania, zwłaszcza jeśli (to odejście albo to zaprzestanie działania) jest oceniane źle albo jako przejaw braku lojalności

deserted [wymowa: dɪˈzɜː.tɪd], przymiotnik, znaczenie:
– opuszczony, opustoszały (np. o mieście, budynku)
– opuszczony, porzucony (o osobie)

desert [wymowa: ˈdez.ət], rzeczownik, znaczenie:
– pustynia (piaszczyste, bądź skaliste miejsce, gdzie rzadko pada deszcz i gdzie rośnie niewiele roślin)

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonała Patou Ricard, a można je znaleźć na Pixabay.