Kategoria: Frustracja przy tłumaczeniach

Męcząca rodzina (wyrazów)

W poprzednim tekście opowiadałam Wam o męczącej parze wyrazów – to argue i argument. Problem z nimi polega na tym, że mają bardzo różne znaczenia. „To argue” może oznaczać „kłócić się” albo „argumentować”, a „argument” – „kłótnia” albo „argument”. Z tą kłopotliwą parą spokrewnionych jest kilka innych wyrazów. Część z nich (wiecie, jak to bywa z dziedziczeniem) ma tylko te kłótliwe geny, część tylko te niekłótliwe, a jeden wyraz z tej rodziny jest prawdziwym kameleonem.

Zacznijmy od bliźniaków: przymiotnika argumentative i przysłówka argumentatively (dobrze jest pamiętać zasadę, że przysłówki tworzymy od przymiotników dodając końcówkę „ly”: argumentative+ly). Oba odziedziczyły tylko ten „kłótliwy gen” i oznaczają odpowiednio: kłótliwy (np. argumentative teenager / kłótliwy nastolatek) i kłótliwie (np. he replied argumentatively // odpowiedział zaczepnie/kłótliwie).

Grzeczniejszy gen odziedziczył rzeczownik „argumentation / argumentacja, dowodzenie, uzasadnienie”; np. his argumentation was very clever // jego dowodzenie/uzasadnienie było bardzo sprytne. Bezkonfrontacyjnym słowem jest także przysłówek „arguably”; np. Robert Lewandowski is arguably the best Bayern Munich’s footballer / Robert Lewandowsi jest prawdopodobnie najlepszym piłkarzem Bajernu Monachium [arguably – prawdopodobnie, możliwie (da się udowodnić za pomocą argumentów)].

Ale najwięcej problemu sprawia to ostatnie, dziwne dziecko – przymiotnik „arguable”. Pierwsze jego znaczenie jest całkowicie logiczne – prawdopodobny, możliwy; np. It is arguable that Lewandowski is the best Bayern’s player / (To) jest prawdopodobne, że Lewandowski jest najlepszym graczem Bajernu. Ale jeśli połączymy „arguable” z „which / który” albo z „if/whether // czy”, to to słowo wyjawi nam swój „kłótliwy gen”; np. It is arguable whether Lewandowski is the best Bayern’s player // To jest sporne/niejasne, czy Lewandowski jest najlepszym graczem Bajernu.

Wiecie, jak to jest w rodzinach – zazwyczaj zdarzają się tam różne gagatki. Ale ja Wam pomogę poradzić sobie z tymi urwisami – pod tym tekstem znajdziecie „Strefę Kujona”, gdzie „niekłótliwi” będą oznaczeni: 🙂 ; „kłótliwi” – 🙁 , a kamelony – 🙂 / 🙁 .
 

Strefa Kujona:

🙁 argumentative [wymowa:ˌɑːɡ.jəˈmen.tə.tɪv] przymiotnik, znaczenie:
– (pejoratywnie) często kłócący się/spierający się/dyskutujący lub chcący się kłócić/spierać/dyskutować; kłótliwy, sporny

🙁 argumentatively [wymowa: ˌɑːɡ.jəˈmen.tə.tɪv.li], przysłówek, znaczenie:
– kłótliwie, zaczepnie

🙂 argumentation [wymowa: ˈɑːɡ.jə.menˈteɪ.ʃən], rzeczownik, znaczenie:
– ciąg przesłanek, dowodzenie czegoś (tezy, przekonania); argumentacja, dowodzenie, uzasadnienie

🙂 arguably [wymowa: ˈɑːɡ.ju.ə.bli], przysłówek, znaczenie:
– używany, kiedy wyrażamy opinię, bądź przekonanie, którą uważamy, że da się udowodnić (jest spore prawdopodobieństwo, że jest prawdziwa); prawdopodobnie, możliwie

🙂 / 🙁 arguable [wymowa: ˈɑːɡ.ju.ə.bəl], przymiotnik, znaczenie:
– dający się udowodnić, ku któremu istnieją przesłanki; prawdopodobny, możliwy
– sporny, dyskusyjny, niejasny

Do „kameleonów” należą też: to argue i argument. Więcej o nich pisałam tutaj.

 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Ogutier, a można je znaleźć na Pixabay.

Męcząca para (wyrazów)

Razem z koleżankami stoję przed lustrem i starannie nakładam czepek na głowę. Każda z nas dąży do osiągnięcia dwóch celów: schować każdy włos i tak nałożyć czepek, żeby „w miarę wyglądać” – fabryczne nakrycia głowy są wyjątkowo nietwarzowe. W szatni panuje bardzo przyjemna atmosfera, bo wciąż kontynuujemy rozmowę o planach na weekend, który nie dość, że jest wolny, to jeszcze zapowiada się bezdeszczowy. Po założeniu gumowców i umyciu oraz dezynfekcji rąk, idziemy na linię.

Produkcja ruszyła. Brygadzista chodzi po swoim rejonie fabryki i sprawdza, czy wszystko idzie, jak w zegarku. Kiedy stwierdza, że tak, przechodzi do drugiej części obowiązków – gadania. I tak po jakimś czasie staje koło mnie i z błyskiem w oku zagaja:
– Brian told me that you were arguing during the break…/ Brian powiedział mi, że się kłóciliście podczas przerwy…
Patrzy na mnie, licząc na jakiś „juicy gossip / soczystą plotkę”. A ja w głowie analizuję każde wypowiedziane zdanie i żadnej kłótni nie kojarzę, więc odpowiadam:
– We weren’t arguing, we were talking / Myśmy się nie kłócili, myśmy rozmawiali.
Brygadzista jeszcze mocniej mruży oczy – nie wierzy mi! Więc wyjaśniam:
– Poles talk like that. Imagine how loud it must be when we really argue! / Polacy tak rozmawiają. Wyobraź sobie, jak musi być głośno, jak się naprawdę kłócimy!

To argue, czyli – dowodzić swoich racji

Kiedy zajrzymy do słownika, to pierwszym znaczeniem czasownika „to argue”, jakie zobaczymy, będzie: kłócić się, sprzeczać się. I ja przez długi czas znałam tylko to, ale kiedy poziom mojego angielskiego stał się na tyle dobry, że sięgnęłam po prasę, to w wielu zdaniach, jakie w niej napotkałam, „argue” zupełnie nie dało się przetłumaczyć na „kłócić się”.

Monarchy-lovers argue that royal families promote patriotism and tourism / (to zdanie przetłumaczylibyśmy tak:) Zwolennicy monarchii dowodzą, że rodziny królewskie promują patriotyzm i turystykę.

Drugie znaczenie tego czasownika to: przytaczać argumenty dla swoich opinii, idei, przekonań; argumentować, dowodzić, uzasadniać, twierdzić, utrzymywać (pokazywać, że coś jest prawdą, że coś istnieje).

W tym drugim znaczeniu nie znajdziemy tych złych emocji, jakie bardzo często pojawiają się w pierwszym. No i nic dziwnego, bo kiedy jedna osoba argumentuje, dowodzi i uzasadnia, a nie ma przed sobą drugiej osoby, która robi dokładnie to samo, a ma zupełnie inne zdanie, to wtedy żadnej kłótni nie będzie.

Gdybyśmy chcieli ująć oba znaczenia w jednym tłumaczeniu, to mielibyśmy po prostu – dowodzić swoich racji.

Kłótnie i argumenty

Podobny rozdźwięk w znaczeniu ma rzeczownik „argument”. Może on oznaczać albo „spór, kłótnia”, albo „fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji; argument”.

Meghan Markle allegedly had arguments with Royal Family advisors over freebies / Meghan Markle rzekomo miała kłótnie/spory z doradcami rodziny królewskiej o gratisy (chodziło dokładnie o darmowe ubrania od projektantów, które Meghan chciała zatrzymać).

What were her arguments for keeping freebies? / Jakie były jej argumenty za zatrzymaniem gratisów? What were Royal Family advisors’ arguments against keeping freebies? / Jakie były argumenty doradców rodziny królewskiej przeciwko zatrzymaniu gratisów?

„To argue” i „argument” to jedne z tych „typowo brytyjskich” słów, które mają bardzo szerokie, wręcz przeciwstawne sobie znaczenia. Pozwalają wiele zataić. A ukrywanie tego, co się naprawdę myśli, jest bardzo ważne dla Brytyjczyków.
 

Strefa Kujona:

argue [wymowa: ˈɑːɡ.juː], czasownik, znaczenie:
– sprzeczać się, kłócić się
– przytaczać argumenty dla swoich opinii, idei, przekonań; argumentować, dowodzić, uzasadniać, twierdzić, utrzymywać (pokazywać, że coś jest prawdą, że coś istnieje)

argument [wymowa: ˈɑːɡ.jə.mənt], rzeczownik, znaczenie:
– rozmowa/dyskusja, w której dwie (lub więcej) osób się ze sobą nie zgadza (często „rozzłoszczona, rozgniewana” dyskusja); spór, kłótnia
– argument; fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji

freebie [wymowa: ˈfriː.bi], rzeczownik, znaczenie:
– (mowa potoczna) coś, co dostajesz za darmo, szczególnie po to, byś to promował/ła / wpierał/ła; gratis, darmowy artykuł
 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie wykonał Ryan Wallace, a można je znaleźć na Unsplash.

Kanapka, kanapczyć, być wkanapkowanym / A sandwich, to sandwich, to be sandwiched

Wiele lat temu zostałam poproszona o pomoc w tłumaczeniu materiału naukowego z dziedziny biochemii. Ten materiał traktował o chemicznej strukturze pewnego białka (dla zainteresowanych – była to jedna z toksyn, o nazwie leukocydyna, jaką posiada bakteria – Gronkowiec złocisty). Muszę tu na wstępie wytłumaczyć, że żeby w ogóle ogarnąć takie treści, trzeba przede wszystkim znać trochę biologii – w takim materiale są tak specyficzne słowa, że zwyczajny człowiek ich po prostu nie rozumie. Ale potrzebna jest również choć odrobina znajomości angielskiego.

Tłumaczenie szło bardzo dobrze, głównie dlatego, że miało masę angielskich słów, które wyglądały praktycznie, jak ich polskie odpowiedniki (np. homeostasis – homeostaza, pore-forming toxic molecules – toksyczne molekuły formujące pory, leucocidin – leukocydyna). I tak dość szybko dotarłam do esencji tego materiału – rysunku przedstawiającego leukocydynę i zauważyłam, że składa się ona z trzech komponentów: stem [co można przetłumaczyć jako trzon (np. u grzyba (kapelusz + trzon)], sandwich (kanapka?) i rim (brzeg, ale nie linia brzegowa morza, tylko np. brzeg talerza).

I tu miałam problem, no bo jak tu w poważnej pracy naukowej umieścić polskie słowo kanapka? I myślę, jakby tu je zastąpić i zupełnie nic mi nie przychodzi do głowy. Zaczęłam więc szukać w słowniku słowa kanapka i odkryłam, że w języku angielskim ma ono znacznie więcej znaczeń, niż w naszym.

U nas „kanapka” to po prostu posmarowana kromka chleba z położoną na nią np. wędliną. W języku angielskim „sandwich” może być też czasownikiem (!) i oznacza: włożyć coś lub kogoś w niewielką przestrzeń, jaka znajduje się pomiędzy dwiema, zazwyczaj większymi, rzeczami lub osobami. I teraz dochodzimy do słowa kanapka jako rzeczownik, „sandwich” to nie jest po prostu takie danie i już. „Sandwich” wskazuje, że coś jest włożone pomiędzy te kromki chleba. A w przypadku tej toksyny „sandwich” będzie po prostu tym komponentem, który jest pomiędzy „stem (trzon)”, a „rim (brzeg)”.

Ostatecznie nie znalazłam odpowiedniego polskiego słowa, które mogłoby zastąpić „kanapka” i postanowiłam, że ktoś będzie miał z nią problem, to odeślę go do tekstu źródłowego.

Parę lat później „kanapka” jeszcze raz mnie zaskoczyła. Pojawiła się mniej więcej w takiej oto formie: Hermione was sandwiched between Ron and Harry. Hermiona (postać z serii książek o Harrym Potterze) była „wkanapkowana” między Rona i Harry’ego; czyli Hermiona była (a dokładnie siedziała, bo był to mecz Quddicha) między Ronem i Harrym i to jej miejsce było małe i niewygodne.

DODATEK
Jeśli chcesz się dowiedzieć dlaczego kanapki nazywamy po angielsku sandwich, zajrzyj tutaj.
 

Strefa Kujona:

sandwich [wymowa: ˈsæn.wɪdʒ], rzeczownik, znaczenie:
– dwie kromki chleba z wędliną lub serem pomiędzy nimi
– rodzaj brytyjskiego ciasta

sandwich, czasownik, znaczenie:
– włożyć coś lub kogoś w niewielką przestrzeń, która znajduje się pomiędzy dwiema, zazwyczaj większymi, rzeczami lub ludźmi

be sandwiched between sth/sb, zwrot nieformalny, znaczenie:
– być w niewielkim miejscu pomiędzy dwojgiem ludzi lub pomiędzy dwiema rzeczami
 

Materiały źródłowe (słówka):

 

Zdjęcie pochodzi z Wikipedii i przedstawia oczywiście leukocydynę. Tworzy ona rodzaj kanału, który kotwiczy się w błonie komórki. Komórka przestaje być „szczelna”, wypływają z niej sole, zaburza się równowaga i następuje jej śmierć. Aby zbudować taki kanał potrzeba 7 leukocydyn. Wiem, wiem to blog o języku angielskim, ale biochemia zawsze mnie fascynowała. Wybaczcie 🙂